Độc chất thần kinh VX là gì? Ai đã tạo ra nó? Tại sao gọi nó là độc tố mạnh nhất thế giới?

Độc chất thần kinh VX là gì? Ai đã tạo ra nó?

Tại sao gọi nó là độc tố mạnh nhất thế giới?

Được phát hiện lần đầu tiên tại Anh vào những năm 1950s, VX nhanh chóng trở thành một trong những hợp chất hóa học có độc tính cao nhất mà con người từng tạo ra, được dùng như một loại vũ khí hóa họcJ cực mạnh có tính hủy diệt hàng loạt trong chiến tranh. Vậy VX là cái gì mà ghê quá vậy? Ai đã tạo ra nó? Khi trúng độc VX thì có biểu hiện gì? Bao lâu thì chết? Có thuốc giải không? Mời xem bên dưới.

VX là gì?

VX là chất độc thần kinh tồn tại dưới dạng dung dịch dầu màu hổ phách, không mùi và không vị. VX cùng với những độc chất thần kinh khác được liệt vào danh sách những vũ khí hóa học chết người nhất trên thế giới. Hóa tính của chúng tương tự như thuốc trừ sâu nhưng mạnh hơn rất nhiều lần. Trong số các độc tố thần kinh, VX được xếp vào hàng mạnh nhất.

VX được tạo ra thế nào?

Vào những năm 1950 bởi nhà hóa học Ranajit Ghosh tại phòng thí nghiệm bảo vệ thực vật, trực thuộc viện hóa học hoàng gia Anh đã phát hiện ra một dãy các este của axit photphoric và ông nhận thấy rằng nó có nhiều đặc tính để làm thuốc trừ sâu. Tới 1954, một vài trong số các este được Ghosh phát hiện được bán trên thị trường nhằm làm thuốc bảo vệ thực vật, tuy nhiên không lâu đã bị thu hồi bởi nó quá độc với con người. Tuy nhiên, một số mẫu tử đã được gởi tới quân đội hoàng gia Anh nhằm mục đích nghiên cứu phát triển. Tại đây, người ta đã hoàn thiện các hợp chất này thành chất độc thần kinh gọi chung là V Agent. VX là chất được biết tới nhiều nhất trong nhóm này.

So với Sarin – một loại độc chất siêu mạnh được phát triển bởi người Đức thì VX có độc tính cao gấp 10 lần. Đặc tính của nó là khó bay hơi, bền vững trong điều kiện phòng.

VX hoạt động thế nào?

Khi tồn tại ở dạng hơi, độc tính của VX là cao nhất và nó sẽ có tác dụng giết người nhanh nhất. Ở dạng lỏng, nó có thể được dùng để đầu độc nguồn nước hoặc bỏ vào thức ăn của người khác. Tương tự như các khí độc thần kinh khác, VX có tác dụng vô hiệu hóa hoạt động của các enzyme duy trì sự sống con người, dẫ tới mất chức năng sống, dễ thấy là suy hô hấp và nhanh chóng tử vong. VX không chỉ là chất độc thần kinh mạnh nhất mà còn là chất độc với môi trường. Khi được giải phóng, nó sẽ dần dần bay hơi, đặc biệt là thời tiết lạnh, từ đó dẫn tới đe dọa cả ngắn lẫn dài hạn.

Triệu chứng trúng độc thế nào?

Tuy vào liều lượng nhiễm độc mà các triệu chứng sẽ xảy đến ngay lập tức hay xuất hiện sau đó 18 giờ. Với liều lớn có thể gây buồn nôn, mất nhận thức, tê liệt và tử vong do suy hô hấp. Nếu liều nhỏ hơn ở dạng khí có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm cả tăng nhịp tim, mờ mắt, buồn nôn, tiêu chảy, co giật, đau đớn và suy kiệt cấp. Thậm chí chỉ cần một liều cực nhỏ khí VX cũng có thể gây nên mất ý thức và mệt mỏi. Hiện có thuốc giải độc VX nhưng nó chỉ có tác dụng nhất khi họ được dùng ngay sau khi nhiễm độc. Liều chết người khi tiếp xúc qua da với VX được ước tính là khoảng 10 mg và khi hít là khoảng 30 – 50 mg.phút/m3.

Cơ chế hoạt động của chất độc thần kinh cực mạnh VX

Khoa học nhận định, VX hoạt động thông qua việc gây ức chế loại enzym dẫn truyền thần kinh Acetylcholinesterase.

Thông thường, khi một tế bào thần kinh vận động được kích thích, nó sẽ giải phóng chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine tại vùng giữa các tế bào thần kinh và tế bào cơ.

Khi tế bào cơ bắp nhận acetylcholine, nó sẽ kích thích sự co cơ. Để tránh tình trạng co cơ liên tục, acetylcholine sau đó sẽ được enzym Acetylcholinesterase chia nhỏ ra thành các chất không phản ứng (là axit axetic và choline).

VX lúc này có khả năng vô hiệu hóa chức năng của enzym Acetylcholinesterase, dẫn đến sự tích tụ acetylcholin quá tải dẫn đến sự co cơ không kiểm soát.

Kết quả là, nạn nhân sẽ thấy đau đớn vì sự co thắt dữ dội. Khi chất độc ngấm sâu vào cơ thể, nó sẽ vô hiệu hóa cơ hoành và làm tê liệt thần kinh. Nạn nhân sẽ chết sau đó không lâu vì ngạt thở.

Ứng dụng chết người của VX

Vì khả năng giết người cực nhanh đó, không ít các quốc gia trong quá khứ đã lợi dụng VX để thực hiện các kế hoạch đen tối.

Trong suốt cuộc Chiến tranh Lạnh (1946–1991), chất độc VX được sử dụng để làm vũ khí ám sát có khả năng giết người cực nhanh.

Ngoài ra, quân đội Mỹ đã sử dụng VX trong loạt dự án mang mật danh “Project 112” và “Project SHAD” (một dự án cải tiến của “Project 112”) được thực hiện bí mật trong suốt 7 năm, từ 1963 đến 1970.

Mục đích của dự án mật chết người do quân đội Mỹ và CIA phối hợp thực hiện này là nhằm đánh giá mức độ tác động của các chất độc hóa học (gồm Sarin, VX) lên cơ thể con người.

Quân đội Mỹ khi đó đã phối hợp với các đoàn hải quân của Anh, Canada, Australia để tiến hành xịt hơi độc lên những binh lính khỏe mạnh trong phòng kín nhằm đo phản ứng CTI (phản ứng mất kiểm soát thần kinh tạm thời) của mỗi binh lính.

Liều lượng chất độc mà quân đội Mỹ sử dụng luôn không quá liều gây chết người, vì họ muốn binh lính tham gia thử nghiệm “làm quen” với chất độc để tăng khả năng chống chịu trong bối cảnh xảy ra chiến tranh hóa học, sinh học.

Chưa dừng ở con người, Mỹ còn bí mật tiến hành xịt các chất độc này lên dân thường, động vật, cây cối để có cái nhìn tổng quan nhất về mức độ phản ứng của cơ thể trước chất độc.

Về sau, Mỹ mở rộng dự án “Project 112” sang dự án “Project SHAD”, nghĩa là đi từ thử nghiệm sang chiến đấu thử nghiệm trong khuôn khổ tập trận có chất độc hóa học, sinh học.

Tổng thời gian 7 năm tiến hành 2 dự án mật này, Mỹ đã thực hiện 100 thí nghiệm xịt hơi độc lớn nhỏ khác nhau lên binh lính, dân thường, động vật và cây cối. Mãi đến năm 2005, loạt dự án chết người này mới bị phanh phui.